Rumi takvim, Hicret’i başlangıç kabul eden güneş yılı esasına dayalı bir takvimdir. Günümüzde bu takvimi bilen ve kullanan kişi sayısı oldukça azdır. Bu yazımızda ayların, mevsimlerin, cemre ve soğukların ne zamana denk geldiğini sizler için listeliyoruz.
Büyüklerimizden duyduğumuz ancak çok da anlamlandıramadığımız, takvimlerde gördüğümüz hava ile ilgili terimler aslında önemli ölçüde Hicri ve Rumi takvimde yer bulan gün ve haftalardan ibaretler. Bu yazıda okuyacaklarınızı, dijital takvimlerde ya da meteoroloji tahminleri yapmaya yarayan radarlarda bulmanız imkansız. Ayrıca, burada yazılı belirli gün ve haftalar son dönemin gündemi “Küresel Isınma” ya da “İklim Değişimi” gibi konulardan da etkilenmiyorlar.
Buyurun Rumi Takvim‘in aylarını mevsimlerini ve hava olaylarını okumaya;
Yazıda Neler Var?
Rumi Takvim’e Göre Aylar
- 1. Zemheri – 14 Ocak – 13 Şubat
- 2. Gücük – 14 Şubat – 13 Mart
- 3. Mart – 14 Mart – 13 Nisan
- 4. Abrul – 14 Nisan – 13 Mayıs
- 5. Mayıs – 14 Mayıs – 13 Haziran
- 6. Kiraz – 14 Haziran – 13 Temmuz
- 7. Orak – 14 Temmuz- 13 Ağustos
- 8. Ağustos – 14 Ağustos – 13 Eylül
- 9. İlk Güz – 14 Eylül – 13 Ekim
- 10. Orta Güz – 14 Ekim – 13 Kasım
- 11. Son Güz – 14 Kasım – 13 Aralık
- 12. Kara Kış – 14 Aralık – 13 Ocak
Mevsimler
Rumi takvim mevsimleri dört tane olarak değil iki tane olarak öngörmüştür. Bu iki mevsim kış günlerini ifade eden Kasım Günleri ve yaz günlerine karşılık gelen Hızır Günleridir. Hızır Günleri, menkıbelere göre Hızır Peygamber ile İlyas Peygamber’in buluştuğu Hıdırellez günü başlar. Kasım Günleri ise 8 Kasım’da başlayarak Hıdırellez vaktine kadar sürer.
Kasım Günleri – 8 Kasım – 5 Mayıs
Yine eskilerin tabiri olan “Kasım yüzelli yaz belli” sözünün nereden geldiğini bilmeyenler için ışıkların yandığı bir başlık. Kaba bir hesapla senenin yarısını kaplayan Kasım günleri’nin ilk 150 günü öyle veya böyle soğuk geçer. Kasım günlerinin 151. gününden itibaren ise güneş yüzünü gösterir. Soğukların beli kırılır.
Hızır Günleri – 6 Mayıs – 7 Kasım
Hızır günleri ise yukarıda da belirttiğimiz gibi Hızır Peygamber ile Hızır Peygamber’in buluştukları Hıdırellez günü başlar ve Miladi 7 Kasım’a yani havaların tadının kaçmasına kadar sürer. Hızır günlerinin başlangıcı, diğer adı ile Hıdırellez her kültürde farklı farklı kutlanır. Gül ağacının altına sabah ezanı vakti dilek yazıp-çizip gömmek en naif olanıdır. Günümüzde en moda olan kutlama biçimi ise Hıdırellez Ateşi (genellikle kamyon lastiği) yakarak üzerinden atlamaktır. Hıdırellez temalı partiler de son 4-5 senedir hayatımıza girmiş bulunuyor.
Kış Mevsiminin Bölümleri
Erbain (40 Gün) – 22 Aralık – 31 Ocak
Erbain’in kelime anlamı kırktır. Karakış ayının birinci haftasının bitiminde başlar ve Zemheri ayının birinci haftasının bitimine kadar sürer. Senenin en soğuk kırk gününe karşılık gelir.
Hamsin (50 Gün) – 1 Şubat – 21 Mart
Hamsin de Arapça’da elli anlamına gelmektedir. Erbain kadar soğuk olmasa da Zemheri ayının birinci haftasının bitiminde başlar. Bu elli günün büyük bir bölümü ayaz olarak bilinen kuru soğuklar ile geçer. Hamsin, bahar aylarının başlangıcı kabul edilen 21 Mart gününe kadar sürer. Ancak bahar aylarının başlangıcı olan 21 Mart gününün gelmesi soğukların bittiği anlamını taşımaz. Çünkü hala Kasım günleri hüküm sürmektedir.
Cemreler
Cemre Nedir?
Cemre kavramının mitolojik karşılıkları olmakla birlikte, bugün bilinen ve kullanılan anlamına en yakın açıklaması, tasavvufta da kullanılan mecazi içeriğine ithafla ateş veya kor kelimelerini içeren açıklamadır. Yani eskiler, mecazi bir ateşin önce havaya değerek havayı ısıtmaya başlamasını, sonra suya dokunarak suları ısıtmaya başlamasını, daha sonra da toprağa dokunarak toprağı ısıtmaya başlamasını “cemre düşmesi” ifadesini kullanarak bildirirler.
Cemre’nin aslında Emire-Zemire-İmere gibi doğaüstü bir varlığın isimleri olduğu, bu varlığın da Tanrı tarafından havayı, suyu ve toprağı ısıtmak üzere görevlendirildiği gibi açıklamalar da mitolojik bakımdan kendi içinde tutarlı ve kelime kökeni itibariyle isabetli sayılabilirler.
Cemrenin Havaya Düşmesi
Gücük ayının 7. gecesi, miladi 19 Şubatı, 20 Şubata bağlayan gece havaya düşer.
Cemrenin Suya Düşmesi
Gücük ayının 14. gecesi, miladi 26 Şubatı, 27 Şubata bağlayan gece suya düşer.
Cemrenin Toprağa Düşmesi
Gücük ayının 21. gecesi, miladi 5 Martı, 6 Marta bağlayan gece toprağa düşer.
Soğuklar
Kocakarı Soğukları
Rumi 4 Mart, miladi takvime göre martın 17. ya da 18. gününe denk gelen soğuklardır. Aslında diğer adı Berdül Acz soğukları da olan Kocakarı soğuklarının 10-11 Mart itibariyle başlayıp altı gün sürdüğüne de inanılır. Bu soğuklara verilen üçüncü bir isim ise Altı Gün Soğukları’dır.
Abrul Beşi Soğukları
Adı üzerinde Rumi Abrul ayının 5. günündeki soğuktur. “Kork Abrul’un beşinden, öküzü ayırır eşinden.” gibi Anadolu’da yaygın bir atasözünün içinde de ne denli soğuk olduğu anlaşılabilir.
Gün Dönümü Soğukları
Gün dönümü fırtınası olarak da bilinir. Rumi Takvim‘e göre Mart ayının 8. gününde yaşanan çok rüzgarlı soğuk bir gündür.
Sitte-i Sevr Soğukları
Rumi Takvim‘e göre 7-12 Abrul arasında altı gün süren soğuklardır. Bu soğuklara Arapça’da “Boğa” anlamına gelen “Sevr” sözcüğünden dolayı boğa soğukları da denir.